Dit is waarom je de natuur moet meenemen in de gebouwde omgeving

Op 30 maart 2021 vond de aftrap plaats van de tweede editie van het NK Tegelwippen. Je hoort het goed, een landelijke competitie om zo veel mogelijk tegels te vervangen voor groen in je tuin. Gemeentes strijden met elkaar om wie het meeste tegels wipt, waarbij volgens de organisator ‘wippen belangrijker is dan winnen’. Een van de ambassadeurs is tv-tuinman Lodewijk Hoekstra. Hij beschrijft in het bericht van de NOS eigenlijk precies wat er in de bouw nodig is: “Groen moet vast onderdeel zijn van elk bouwproject, zodat het niet alleen een decoratie of kostenpost is, maar de kosten en baten in de meest brede zin worden meegerekend.” Ik leg graag uit hoe dat zit.

Meer over het NK Tegelwippen

Laat ik beginnen bij de uitdagingen die er liggen in de Nederlandse bouwwereld. Die zijn enerzijds heel praktisch: we moeten per jaar 100.000 woningen bouwen om mensen een dak boven hun hoofd te geven. En dat moet het liefste zo snel mogelijk. Alleen die snelheid is een van de gevaren als we tegelijkertijd willen werken aan met name de ontwikkeldoelen op het vlak van de energietransitie, klimaatadaptatie en materiaalbehoefte voor 2050.

Want als je aan bovenstaande doelen wilt werken, kom je niet weg met zo snel en efficiënt mogelijk bouwen. Dan kom je niet weg met puur denken op de korte termijn. Dan kom je niet weg met hele projecten vastleggen in afgebakende, op tijd en geld gebaseerde projecten. Nee, als we willen voorkomen dat klimaatverandering ons straks 1,5 biljoen euro per jaar gaat kosten, moeten we nu al stilstaan bij de impact van onze kortetermijnoplossing en de grote bouwopgave bekijken met een bril die het natuurlijk kapitaal meeneemt. Van begin tot eind.

Waarom zou je als ondernemer mee moeten doen?

Nu kun je als ondernemer natuurlijk denken: leuk, dat belang voor de maatschappij, maar waarom moet ik daaraan bijdragen? Heel simpel. De komende tien jaar komen we materiaal te kort om aan de grote bouw- en renovatieopgave te voldoen. Als we ál het vrijkomende materiaal zouden kunnen hergebruiken, beschikken we nog maar over 40 procent van de benodigde hoeveelheid. Kortom: we hebben natuurlijke materialen nodig om te voorkomen dat we de rest moeten invullen met fossiele en minerale grondstoffen.

Als je nu als ondernemer hierop inzet, word je de voorloper in deze marktontwikkeling. En houd er rekening mee dat natuur al steeds meer terugkomt in uitvragen, zoals in gemeenten die werken met een natuurpuntensysteem. Vergroening van de leefruimte krijgt bovendien steeds vaker labels en er zijn meetmethodes zoals de meetlat biodiversiteit. Natuur krijgt daarmee nadrukkelijk een plek in de bouwopgave.

Bouw is onderdeel van een ecosysteem

Terug naar de bril die breder kijkt naar bouwopgaves. Breder kijken betekent in dat geval dat je begint bij de realisatie dat bouw onderdeel is van een ecosysteem; een natuurlijk ecosysteem. En dat je daar rekening mee houdt in het gehele proces. Dat kan heel klein met nestkastjes en bijenhotels aan je gevel, maar gaat ook over de keuze van de oorsprong van het materiaal waarmee je bouwt tot aan wat je met dat materiaal doet als het pand wordt afgebroken.

Alles kan en moet natuurlijker – van de verf die je gebruikt tot de isolatie die je inbouwt. De komende jaren moet de bouwwereld op de schop. Want als we fossiele grondstoffen aan de natuur onttrekken, het leefgebied van dieren verkleinen en niet goed omgaan met waterregulatie, gaat dat zich op lange termijn wreken. Voor jou als ondernemer in de gebouwde omgeving, maar ook voor de natuur en aarde in zijn geheel.

Wat kun je nu al doen?

Maar wat kun je dan als ondernemer doen, vraag je je nu misschien af. Logisch, het is nogal wat om een heel systeem te veranderen. Want hoewel het systeem anders moet, kun jij daar ook een bijdrage aan leveren door op een andere manier naar je processen te kijken. Ik deel die kijk vaak in drie categoriseren in: omdenken, afdenken en breeddenken.

Omdenken gaat om het denken in andere oplossingen dan gangbaar zijn. Om het voeren van andere gesprekken in de keten. Daarnaast zul je moeten afdenken. Oftewel: fijn dat je met hout bouwt in plaats van beton, maar vraag je ook af wat er met het bos gebeurt waar dat hout vandaan komt. En kun je ervoor zorgen dat houtbouw niet eenmalig is, maar ook onderdeel wordt van de circulaire economie?

Door dertig jaar vooruit te denken in de keuzes die je maakt kom je al een heel eind. De laatste is breeddenken. Dit staat enerzijds voor verder kijken dan die éne woning en die éne wijk; kijk naar de relatie tot de omgeving. Breeddenken gaat ook over het betrekken van meerdere partijen vanaf het begin van een project. Een ecoloog, een marketeer, een duurzaamheidsconsultant; samen kom je tot betere oplossingen voor de natuurlijke omgeving.

Verandering moet een verplichting zijn

Werk je in de bouw en zoek je een handvat om nu mee aan de slag te gaan? Pak dan de energietransitie en gebruik die om de natuur in je energieopgave te betrekken. Maak een plan hoe je dat kunt doen voor de hele levenscyclus. Essentieel: in elke fase van die cyclus moet iemand zitten die natuur meeneemt in zijn of haar overweging. Van een hovenier voor de planten tot een ecoloog voor je terrastuin. En van een bioloog voor je bijenhotels en een marketeer voor de vertaling van al die natuur in je propositie. Zet een samenwerkingsvorm op die werkt – liefst met een eenvoudige digitale tool – en geef iedereen een stem. En ja, verandering is moeilijk. Dus maak die verandering tot een verplichting. Zodra je deze boodschap tussen de oren krijgt, gaat het ook in de vingers zitten.

Het uiteindelijke doel? De CFO, CEO, COO moeten snappen dat het pijn gaat doen als je de natuur niet meeneemt in jouw bedrijfsprocessen en dat het juist wat gaat opleveren als je dat wel doet.